Dat het nog steeds stil is in verband met een akkoord over het energiepact en de daaropvolgende sluiting van alle kerncentrales is geen verrassing. Knopen doorhaken is nooit eenvoudig en de drang naar een status quo is zeer verleidelijk. Er zijn al vele letters gevloeid over dit onderwerp, maar gezien het belang van dit thema waarschijnlijk nooit genoeg.
Dat de federale minister voor Energie een externe reden aanduidt om aan te geven dat het niet haar schuld is wijst eerder op zwakte dan sterkte. Het zou de schuld van de Vlaamse regering zijn , daar deze nog geen antwoord heeft gegeven op de ontwerptekst. Gezien de aard van dhr. Tommelein om vooruit te gaan met de geit lijkt me dit toch moeilijk te geloven.
Dat er één Vlaamse partij op de rem duwt is al genoegzaam bekend en het blijft frappant dat zij haar slogan geen eer aandoet. De kracht van verandering blijkt vooral meer van hetzelfde te zijn. Of het nu gaat om de files, de begroting, de pensioenbom alles lijkt bij het oude te blijven. In deze economisch voorspoedige tijden raakt men zelfs nog niet aan een begroting in evenwicht, laat staan aan overschotten. Deze overschotten zijn nochtans hard nodig om enerzijds onze schuld af te bouwen en anderzijds de kosten te kunnen betalen van de vergrijzing.
Men schuift zoals steeds met eenmalige meevallers in de begroting, maar het euvel blijft dat de uitgaven gewoon te groot zijn, zeker als je het vergelijkt met andere landen in Noord-West Europa. Nu heeft dit alles niet veel met energie te maken, alleen ziet men voor onze sector dezelfde daadkracht of vooral het gebrek eraan terug om problemen op te lossen en een visie voor de toekomst neer te leggen. België is niet als enige daarin, want vele landen hebben eigenlijk geen lange termijnvisie als het aankomt op onze sector.
Het belang van de korte termijn is te groot en eigenlijk ook logisch gezien regeringen maar een heel korte levensduur hebben. Onze democratie staat sowieso onder druk door vele populisten die via simplistische referenda continue complexe materie voorstellen in snelle slogans. De bevolking wordt zo op een verkeerd been gezet en dit heeft ernstige gevolgen. De Brexit is het meest spraakmakende voorbeeld, maar men gebruikt referenda ook voor andere complexe zaken. Zwitserland heeft nog niet zo lang geleden beslist over het langer openhouden van kerncentrales en ook hier heb ik mijn twijfels over de actuele kennis van de kiezer over onze sector en de impact van zijn of haar beslissingen.
Nu kan het voor België wellicht toch een oplossing zijn om de bevolking te laten beslissen over het lot van onze kerncentrales, al is het maar om een beslissing te forceren. Als men het goed voor heeft met België is niet beslissen geen optie en zelfs een daad van schuldig verzuim zijn. Energie is net als water en voedsel van levensbelang, voor nu en de komende generaties en daar moet je dus daadkrachtig in optreden.
Dat de keuze nu zeer beperkt is geworden door 15 jaar lang niets te doen is een voldongen feit. De transitie naar een CO2 vrije energiehuishouding belooft dan ook een huzarenstuk te worden gezien het enige alternatief dat nu op tafel ligt de uitbouw van een paar GW-gascentrales zal zijn. Maar ook hier zijn alternatieven mogelijk en men zou moeten kiezen voor nieuwe type gascentrales die efficiënter zijn, flexibelere (lees kleiner) en waar we ook kiezen om en zoveel als mogelijk de warmte nuttig te gebruiken. Dit vergt nog een extra inspanning, want nu kijkt men gemakshalve al snel naar oude in de mottenballen gestoken gascentrales van meer dan 20 jaar oud.
Ook het (oude) idee om dan maar gascentrales te gaan benutten die stilstaan in het buitenland lijkt me weinig realistisch gezien de juridische/regelgevende hordes die hierin genomen moeten worden en de tegenstand die verwacht mag worden. Hopelijk beseft men dat diverse partijen dit eigenlijk niet willen, ook al zullen ze officieel zeggen dat ze bereid zijn om mee te denken. De Clauscentrale in Maasbracht mag dan maar tien kilometer van de Belgische grens staan, hij zou evengoed 100 kilometer van de grens kunnen staan.
Nederland zal deze centrale zelf nodig gaan hebben als ze hun kolencentrales één voor één gaan sluiten. De vraag in dit kader is of het getuigt van behoorlijk bestuur als je de Belgische basislast kerncentrales gaat sluiten om vervolgens het probleem maar op te lossen door import.
Natuurlijk zijn onze interconnecties met het buitenland om elkaar te helpen en de toekomstige intermitterende wind en zon stromen met elkaar uit te wisselen zodat ze optimaal benut worden. Onze zware industrie in onder andere de Antwerpse haven heeft zekerheid nodig en die breng je door er vlak naast de nodige capaciteit te voorzien. Dat is historisch gezien ook één van de redenen waarom de Antwerpse Haven zo’n grote cluster aan petrochemische bedrijven heeft.
Wilt men de kostprijs (benchmark) met het buitenland in lijn houden voor onze zware top 100 verbruikers van elektriciteit dan gaat men naar alle kosten moeten kijken. In principe zou men het best nieuwe productie bouwen op of naast de sites die deze grote hoeveelheden energie nodig heeft en deze rechtstreeks aansluiten zodat ze niet via het publieke netwerk van Elia hoeven te gaan. Zo heeft Elia voldoende capaciteit in zijn netwerk om in de toekomst de groei van duurzame productie aan te kunnen.
Ook hier kunnen we conservatieve reflexen verwachten gezien dit een (klein) verlies aan inkomsten betekent, maar dat we nu éénmaal ervoor moeten zorgen dat de zware industrie vergelijkbare prijzen betaalt voor zijn elektriciteit. Hier zou ik politiek trouwens met de buurlanden in overleg gaan zodat we kunnen evolueren naar een marktprijs/mechanisme voor grote verbruikers, die daarom niet goedkoop is, maar juist de echte kost reflecteert. Ook grootverbruikers moeten de druk voelen om te streven naar energievormen die niet belastend zijn voor het milieu.